,,Ruch to zdrowie’’ jest powszechnie znanym powiedzeniem. Często jako rodzice
i nauczyciele powtarzamy je naszym pociechom. Warto zastanowić się dlaczego aktywność fizyczna ma korzystny wpływ na nasze samopoczucie i wspomaga uczenie się.
Proces uczenia się możemy zdefiniować jako pozyskiwanie i magazynowanie doświadczeń, które przyczyniają się do powstania nowych zachowań i/lub modyfikują wcześniejsze. W wyniku tego procesu przyswajamy nowe wiadomości, umiejętności, nawyki i przekonania. Należy zwrócić uwagę, iż istotnym elementem procesu uczenia się jest pamięć. Sprawne zapamiętywanie informacji wpływa korzystanie na efekty uczenia się. Im sprawniej zapamiętujemy, tym dłużej przechowywane są wiadomości w naszej pamięci, a czas poświęcany na naukę automatycznie się skraca.
Nieodłącznym elementem zapamiętywania jest powtarzanie ,,przerobionego’’ materiału. Według T. Buzan wiemy, że po upływie doby zapominamy około 80% informacji, na których zapamiętanie poświęciliśmy godzinę czasu. Autor podaje, że ,,Wystarczy poświęcić pięć minut na powtórzenie danej partii materiału w godzinę po zakończeniu nauki, a tak zdobyte wiadomości pozostaną w pamięci na jeden dzień. Kolejna czterominutowa powtórka dokonana następnego dnia spowoduje ich utrwalenie na tydzień. Po upływie tygodnia wystarczy poświęcić dwie minuty na przejrzenie notatek, a zdobyte wiadomości utrwalą się na cały miesiąc’’ i zostaną zakodowane w pamięci trwałej.
Wielu badaczy stwierdza, że ruch leży u podstaw uczenia się. Dzieje się tak, ponieważ procesy ucznia się zachodzą w mózgu, ciało natomiast odbiera i przetwarza informacje, a następnie zostaje narzędziem wyrażania wiedzy. Uczenie się nowych umiejętności i nabywanie systemu językowego jest zależne od prawidłowego działania układu motorycznego, a w tym kontroli ruchowej. Aby lepiej to zrozumieć należy zwrócić uwagę na rozwój dziecka we wczesnym dzieciństwie. Otóż sama zdolność mówienia zależy od motoryki. Konieczna jest do tego koordynacja ruchów krtani, gardła, języka oraz mięśni ust. Precyzyjne ruchy języka odbywają się dzięki dobrej kontroli ruchowej w motoryce dużej. Jeżeli dziecko nie osiągnie automatycznej kontroli nad równowagą i innymi zdolnościami ruchowymi wpłynie to negatywnie na cały proces uczenia się. Czytanie i pisanie to podstawowe umiejętności szkolne. Czytanie wymaga precyzyjnych ruchów gałek ocznych, co stanowi umiejętność wzrokowo-ruchową. Pisanie zaś opiera się na koordynacji oko-ręka i jest wspierane przez układ posturalny (prawidłową pracę dużych grup mięśniowych prostowników i zginaczy).
Dr Carl Hannaford twierdzi, że „ruch pobudza i aktywuje wiele naszych możliwości umysłowych”. Również eksperci z Akademii Wychowania Fizycznego wykazali, że brak aktywności fizycznej ma negatywny wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka. Bez odpowiedniej ilości ruchu ciało człowieka rozwija się wolniej. Jest to szczególnie istotne dla dzieci, które do prawidłowego rozwoju potrzebują różnorodnych bodźców, w tym szczególnie ruchowych. Brak właściwej ilości ruchu przyczynia się także do powstawania trudności w nauce czytania, pisania, koncentracji uwagi, wyrażaniu własnych emocji.
Występujące nieprawidłowości można zniwelować właśnie poprzez ruch. Ruch wzmacnia nie tylko ciało, ale wpływa stymulująco na mózg. Według dr Jacka Szalewskiego, z Instytutu Nauk Społecznych w Zakładzie Teorii i Metodyki WF na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, zaledwie po upływie 10 minut ćwiczeń aerobowych usprawniają się procesy poznawcze u dzieci. U osób, które się ruszają, a szczególnie wykonują ruchy naprzemienne, poprawia się komunikacja między dwiema półkulami. Przyczynia się to, do szybszego i efektywniejszego zdobywania wiedzy i nabywania nowych umiejętności. Ruchy całego ciała, sprawne używanie rąk i posługiwanie się mową odbywają się dzięki osiągnięciu koordynacji. Koordynacja umożliwia zharmonizowane oraz zautomatyzowane działanie, które są podstawą uczenia się. Zatem znaczna część procesu edukacji zależna jest od automatyzacji podstawowych umiejętności fizycznych.
Dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia to coraz częściej spotykane przyczyny niepowodzeń szkolnych wśród dzieci. Eksperci twierdzą, że jest to spowodowane ograniczeniem aktywności fizycznej naszych podopiecznych. Ponadto ostrzegają, że jeżeli nie zadbamy o ich ruch, trudności edukacyjne będą się pogłębiać. A zatem ku przestrodze badaczy lepiej od najmłodszych lat zadbać o odpowiednią dawkę ruchu każdego dnia.
Opracowała Anita Lewandowska na podstawie:
- Blythe Sally G., Odruchy, uczenie się i zachowanie, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2018
- Buzan T., Podręcznik szybkiego czytania, Wyd. Ravi, Łodź 1999.
- Czabański B., Kształcenie psychomotoryczne, AWF, Wrocław 2000.
- Czabański B., Wybrane zagadnienia uczenia się i nauczania techniki sportowej, AWF, Wrocław
- Hannaford C., Zmyślne ruchy, ktore doskonalą umysł. Podstawy kinezjologii edukacyjnej,
- Medyk, Warszawa 1998.
- Portal edukacyjny Perspektywy, www.perspektywy.pl/portal/index
- WIEM — Portal wiedzy, http://portalwiedzy.onet.pl
- Zieliński M., Zielińska J., Zeszyty Naukowe KSW, Rola ruchu w procesie uczenia się, 2016.
